شکل‌ها و انجمن‌های روابط‌عمومی در ایران با هدف شناساندن ارزش و اهمیت روابط‌عمومی به مدیران و مسئولان و ارتقای سطح علمی و تجربی فعالان این حوزه و به منظور ارتقای جایگاه علمی روابط‌عمومی‌های کشور تشکیل شدند.

این تشکل‌ها که تعداد آنها نیز کم نیست؛ حرفه‌ای‌گری، ارتقای توانمندی اعضا، رعایت اصول، استانداردها و تعهدات اخلاقی در قبال جامعه ذی‌نفعان را سبب‌ساز رشد و توسعه روابط‌عمومی در کشور می‌دانند و با توجه به اصول و موازین مصوب؛ در حال فعالیت هستند.

اما به واقع، این تشکل‌های حرفه‌ای روابط‌عمومی به چه میزان در تبیین و تعمیق فلسفه وجودی روابط‌عمومی اثرگذار بوده‌اند؟

پژوهشی با عنوان «سنجش رضایت‌مندی و تعیین انتظارات فعالان روابط‌عمومی از تشکل‌های تخصصی مرتبط» در اردیبهشت ۱۴۰۱، از ۲۴۵ فعال و شاغل روابط عمومی کشور، به صورت استانداردسازی شده در رشته‌های تحصیلی روابط‌عمومی، گرایش‌های ارتباطات و سایر رشته‌ها و در سمت‌های کارشناس، سرپرستی و مدیریت و با میزان سابقه‌ کاری متفاوت به انجام رسید.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اعضا در خصوص کارکرد تشکل‌ها، انتظار خود از بهبود جایگاه، حمایت، ایجاد همگرایی، اعتلای حرفه و توسعه پژوهش؛ نارضایتی نسبی دارند و فعالان روابط‌عمومی نسبت به ارتقای مهارت و ایجاد شبکه، کم‌رضایتی خود را اعلام کرده‌اند.

مزیت‌سازی در انجمن‌های روابط‌عمومی نیز انتظارات اعضای آنها را در خصوص ایجاد هویت، ارتقای اعتبار فردی و ایجاد تشخص برآورده نساخته است.

درآمدزایی، ارتقای شغلی، موقعیت اجتماعی و پشتیبانی رفاهی نیز از دیگر انتظارت اعضای انجمن‌های روابط‌عمومی بوده که به طور کلی، نارضایتی نسبی اعضا را به دنبال دارد.

اما انتظار فعالان روابط‌عمومی از تشکل‌های شکل‌گرفته در این حوزه چیست؟

– آموزش! و نه آموزشِ تئوری و دانشگاهی. بلکه آنها حضور مدرسان و فعالان ماهر و باتجربه را می‌خواهند تا از تجارب خود برای آنها بگوید و عبور از گلوگاه‌ها را به آنان یاد بدهد. به عبارت دیگر، اعضا انتظار دارند که تشکل تخصصی در روندی مستمر، بستر لازم برای ارتقای دانش، به‌روزشدن مهارت و کسب آگاهی‌های عملی از تجارب موفق را فراهم کند.

– در یک تشکل روابط‌عمومی انتظار می‌رود بخشی از اعضا، مجموعه‌ای از افراد پیش‌کسوت باشند که بتوانند مدل یا الگوی خوبی برای اعضا بوده و خودشان نیز، برند باشند تا اعضا بتوانند در برابر موانع و مشکلاتی که به طور مستمر در برابر آنها قرار می‌گیرد، از حمایت‌های مسئولانه و مؤثر تشکل تخصصی خود استفاده کنند.

– در یک تشکل یا انجمن روابط‌عمومی، اعضا با یکدیگر در تماس هستند، همدیگر را می‌شناسند تا در مواقع لزوم بتوانند از تجربه، امکانات و ارتباطاتِ یکدیگر استفاده کنند. این یعنی شبکه‌سازی و به طور حتم، پیشرفت کاری و حرفه‌ای اعضا از طریق حضور در شبکه‌های فراگیر عملی می‌شود. ایجاد این شبکه و در دسترس‌گذاری آن، از انتظارات اعضای تشکل‌های روابط‌عمومی است.

– عضویت در انجمن‌های تخصصی، توقع تشخصی والاتر و مزیتی پایدار را نسبت به سایر فعالان غیرعضو به دنبال دارد. دارا بودن کارت انجمن باید تفکیک سره از ناسره باشد، باید به دارنده کارت هویت متفاوتی بدهد و نه این‌که هر کسی با پرداخت حق‌عضویت بتواند عضو این تشکل شود.

– از آنجا که انجمن، تشکل یا سازمان مردم‌نهاد، در بخش‌های دولتی و عمومی صدای بلندتری از تک‌تک اعضا دارد، این تشکل تخصصی می‌تواند از طریق سلسله مراتب قانون‌گذاری فرایند پشتیبانی اقدامات تحقیقاتی فعالان روابط‌عمومی را تسهیل کرده و هدایت کند، چرا که اعضای جامعه صنفی بر این باورند که برای نشان‌دادن میزان اثربخشی و کارایی خود نیازمند اندازه‌گیری‌های مستمر هستند.

–  فعالان روابط‌عمومی نیاز به هم‌گرایی، همبستگی و یکپارچگی بیشتری دارند چرا که متفرق‌بودن تشکل‌های این حوزه، صدای جمعی این فعالان را خاموش خواهد کرد.

– حفظ حرمت حرفه روابط‌عمومی، بهبود موقعیت اجتماعی این حرفه‌ و نهادینه شدن روابط‌عمومی به عنوان یک دانش و مهارت عمیقِ مدیریتی از دیگر انتظارات اعضای این تشکل‌هاست که در قبال زدودن باورهای غلط از اذهان عمومی حاصل می‌شود.

– خانواده روابط‌عمومی، چه عضو این‌ انجمن‌ها باشند چه نباشند، یک هویت مستقل و جدا از سایر شاخه‌های صنفی- دانشگاهی را مطالبه می‌کنند. در بسیاری از کشورها، این رشته در دانشکده‌های مدیریت قرار دارد چرا که اهمیت مدیریت در روابط‌عمومی، امری انکارناپذیر است. تشکل تخصصی با استفاده از ظرفیت‌های خود، می‌تواند جایگاه روابط‌عمومی را از عنصری خدماتی به معیار مدیریت راهبردی تبدیل کرده و آن را نهادینه سازد.

– بسیاری از اعضای انجمن‌های روابط‌عمومی بر این اعتقادند که باید امکانی فراهم شود تا بین افراد غیرحرفه‌ای و متخصصان حرفه‌ای تمایزی وجود داشته باشد و بهترین تعیین‌کننده این تمایز، تشکل تخصصی است. شایسته است این تمایز با استفاده از تکنیک‌ها و مدل‌های معتبر، به صورت جدی و بدون پرداخت هزینه انجام شود، مدل‌هایی که سایر حرفه‌ها از جمله منابع‌انسانی، مالی و… نیز از آن استفاده می‌کنند.

– همراهی انجمن تخصصی روابط‌عمومی در کسب رده شغلی معتبر از پرتکرارترین خواسته‌های اعضای این تشکل‌هاست.

– پشتیبانی و حمایت از اعضا در مسیر کسب درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم مادی و معنوی توسط اقدامات تشکل‌های تخصصی روابط‌عمومی؛ تلاش انجمن‌ها در پالایش نهاد روابط‌عمومی از هرآنچه مخل اعتلای آن است و ایجاد فرصت‌های رفاهی و انگیزشی مناسب برای اعضا با استفاده از ارتباطات شبکه‌ای نیز از دیگر انتظارات فعالان روابط‌عمومی است که عضو این انجمن‌ها هستند.

بسیاری از این فعالان عضو انجمن‌های روابط‌عمومی هستند اما هنوز بسیارند جوانانی که در شغل و حرفه خود، پویا و شایسته بوده اما به دلیل عدم جذابیت این تشکل‌ها، نسبت به عضویت در آنها اقدام نکرده‌اند.

بر اساس نتایج این پژوهش، انجمن‌های موجود روابط‌عمومی در گردآوری این افراد توانمند، ناتوان بوده و در احیا و تقویت ظرفیت‌ها و پتانسیل جوانان فعال در روابط‌عمومی، ناکارآمد عمل کرده است.

فعالان روابط‌عمومی خواستار آن هستند که انجمنی حرفه‌ای در این حوزه تشکیل شود که بتواند نیازهای آنان را شناسایی کرده، انتظارات آنان را برآورده سازد و به لحاظ کارکرد، مزیت و منفعت، اعضای خود را ذی‌نفع بداند.