در این گفت‌وگو بار دیگر بر این نکته تأکید شد که مسئله اصلی، کمبود گاز نیست، بلکه الگوی مصرف است؛ الگویی که در صورت اصلاح، می‌تواند بدون تحمیل قطعی به خانوارها، هم امنیت انرژی را حفظ کند و هم زمینه تأمین پایدار گاز برای نیروگاه‌ها و صنایع مولد را فراهم آورد. کاهش حتی یک درجه از دمای محیط‌های خانگی، به‌عنوان یک اقدام ساده اما ملی، می‌تواند معادل تولید یک فاز پارس جنوبی به شبکه گاز کشور کمک کند؛ ظرفیتی که نقش تعیین‌کننده‌ای در عبور ایمن از زمستان خواهد داشت.

با هم گفت‌وگوی معاون وزیر نفت با شبکه خبر در برنامه «روی خط» را پی می‌گیریم؛

                               *************************************

عرض سلام دارم و از همراهی بینندگان شبکه خبر تشکر می‌کنم.

با سرد شدن هوا، مصرف گاز در کشور افزایش یافته و حتی در برخی مقاطع به مرز هشدار رسیده است. بیشترین سهم مصرف مربوط به بخش خانگی است و همین موضوع باعث شده انعطاف‌پذیری شبکه گاز کشور برای تأمین پایدار گاز در حوزه صنایع انرژی‌بر و نیروگاه‌ها کاهش پیدا کند. همچنین نگرانی‌هایی درباره افت فشار گاز در برخی مناطق کشور مطرح شده است.

برای بررسی این موضوع و نقش مصرف‌کنندگان خانگی و سایر مشترکان در جلوگیری از افت فشار گاز، در این برنامه گفت‌وگو می‌کنیم با جناب آقای دکتر سعید توکلی، معاون محترم وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران.

سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همه بینندگان محترم.

آقای دکتر، معمولاً دمای هوا به چه سطحی می‌رسد که نگرانی شما در شرکت گاز درباره افزایش مصرف آغاز می‌شود؟

همان‌طور که مستحضرید، ما حجم مشخصی گاز در شبکه داریم که معمولاً در فصل سرد حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب در روز به شبکه گاز کشور تزریق می‌شود. از این مقدار، حدود ۴۳۵ میلیون مترمکعب خط مبنای مصرف بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء است. هرچه مصرف این بخش از این عدد فراتر می‌رود، ناچار می‌شویم برای سایر مصرف‌کنندگان، که عمدتاً صنایع انرژی‌بر و نیروگاه‌ها هستند، محدودیت‌هایی اعمال کنیم.

برای این‌که تصویر دقیق‌تری ارائه بدهم، روز گذشته از این سبد ۸۵۰ میلیون مترمکعبی، حدود ۶۲۵ میلیون مترمکعب در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء مصرف شد. پیش‌بینی می‌شود تا روز جمعه، به دلیل استمرار توده هوای سرد در کشور،

به‌ویژه در جنوب، فلات مرکزی و شمال‌شرق کشور، این عدد به حدود ۶۵۰ میلیون مترمکعب برسد.

بنابراین اگر بخواهم پاسخ را کوتاه بگویم، هر زمان مصرف بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء از عدد ۴۳۵ میلیون مترمکعب عبور کند، ناچار به اعمال محدودیت برای سایر بخش‌ها خواهیم بود.

یعنی معیار اصلی شما دما نیست، بلکه میزان مصرف است؟

بله، مصرف معیار اصلی ماست، هرچند دما به‌طور مستقیم بر مصرف اثر می‌گذارد. طبیعی است که با کاهش دما، مصرف‌کننده خانگی مصرف خود را متناسب با شرایط جوی تنظیم می‌کند و همین موضوع باعث افزایش مصرف در شبکه می‌شود.

سهم بخش خانگی در حال حاضر چه میزان است؟ آیا همچنان بیشترین مصرف مربوط به این بخش است؟

بله، بر اساس آمار موجود، مصرف دو روز گذشته که حدود ۶۱۵ میلیون مترمکعب بوده، نزدیک به ۷۲ درصد آن مربوط به مصرف خانگی، تجاری و صنایع جزء است. در آرایش مصرف زمستانی، این سهم حتی به ۸۰ درصد هم می‌رسد. به این معنا که تنها حدود ۲۰ درصد از گاز باقی‌مانده در شبکه به سایر مصرف‌کنندگان، ازجمله صنایع عمده، نیروگاه‌ها و مصارف عملیاتی خود صنعت گاز اختصاص پیدا می‌کند.

وقتی سهم مصرف خانگی به ۸۰ درصد می‌رسد، ناچار می‌شویم سایر مصرف‌کنندگان را به استفاده از سوخت دوم هدایت کنیم که این موضوع طبیعتاً بر صنایع انرژی‌بر و نیروگاه‌ها اثرگذار است.

در این خصوص باید توضیح بدهم که وزارت نفت به‌صورت یکپارچه، سبد سوخت مشخصی را برای نیروگاه‌ها و صنایع تعریف کرده است. این سبد شامل گازطبیعی، گازوئیل و نفت کوره است. زمانی که در فصل زمستان مصرف بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء افزایش پیدا می‌کند، نیروگاه‌ها به استفاده از سوخت مایع روی می‌آورند و برخی صنایع، به‌ویژه صنایع با تولید مستمر، در این مقاطع ناچار به اعمال محدودیت یا انتقال فعالیت‌ها به دوره تعمیرات اساسی و آماده‌سازی تجهیزات می‌شوند.

در مجموع باید توجه داشت که در سبد انرژی نیروگاه‌های کشور، بیش از ۸۰ درصد به گازطبیعی اختصاص دارد؛ این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا سهم گاز در نیروگاه‌ها معمولاً حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد است. این وابستگی بالا، خود یک چالش جدی برای ما محسوب می‌شود.

البته نباید تمام بار مصرف را صرفاً بر دوش مصرف‌کنندگان خانگی گذاشت؛ ادارات و سایر بخش‌ها نیز سهم قابل‌توجهی در مصرف دارند و موضوع صرفه‌جویی باید به‌صورت جدی در همه بخش‌ها مورد توجه قرار گیرد.

در ارتباط با ادارات و نهادهای دولتی، آیا مواردی داشته‌ایم که به دلیل رعایت نکردن الگوی مصرف، گاز آن‌ها قطع شده باشد؟

بله. از ابتدای آبان‌ماه، پایش‌های مستمر مصرف گاز در دستگاه‌ها و نهادهای دولتی آغاز شده است، به‌ویژه در هفته گذشته و با توجه به شرایط جوی مناطق مختلف کشور، این نظارت‌ها با جدیت بیشتری دنبال شد. یکی از اتفاقات بسیار مهم در این زمینه، تصویب مصوبه هیأت وزیران در خصوص اصلاح الگوی مصرف و تعرفه‌ها بود.

هدف اصلی این مصوبه، ایجاد انضباط در مصرف انرژی در دستگاه‌های دولتی است. در اجرای این مصوبه، بدون هیچ‌گونه اغماض، همکاران ما به دستگاه‌ها مراجعه کرده‌اند و برای برخی از نهادها اخطار صادر شده و حتی در مواردی منجر به قطع گاز شده است. اجازه بدهید از ذکر نام دستگاه‌ها خودداری کنم، اما باید بگویم که حتی در هفته گذشته، برخی از زیرمجموعه‌های خود وزارتخانه‌ها نیز با قطع گاز مواجه شدند.

دلیل این سخت‌گیری کاملاً روشن است؛ دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد یک استاندارد بین‌المللی است که هم از نظر ایمنی و هم از نظر سلامت، مناسب تلقی می‌شود. علاوه بر این، بر اساس این مصوبه، دستگاه‌های دولتی موظف هستند مصرف گاز خود را حداقل ۲۰ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ کاهش دهند.

نکته مهم دیگر در این مصوبه، نحوه محاسبه قبوض گاز دستگاه‌های دولتی است. قیمت گاز این دستگاه‌ها بر اساس پله‌های سوم و چهارم تعرفه محاسبه می‌شود. اگر مصرف آن‌ها مطابق الگو و در حد میانگین تعیین‌شده باشد، در پله سوم قرار می‌گیرند، اما در صورت مصرف خارج از الگو، هزینه آن‌ها در پله چهارم، یعنی بالاترین سطح تعرفه، محاسبه خواهد شد.

به اعتقاد من، این مصوبه یک فرصت جدی برای اقدام عملی در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی در دستگاه‌های دولتی فراهم کرده است.

پرمصرف‌ها چگونه شناسایی می‌شوند و چه برنامه‌ای برای مدیریت آن‌ها وجود دارد؟

بر اساس تعرفه‌های جدید، تغییرات بسیار مهم و مثبتی رخ داده است. یکی از این اقدامات، اصلاح نظام اقلیمی کشور بوده است؛ به‌طوری که تقسیم‌بندی اقلیمی از ۵ اقلیم به حدود ۱۳۰۰ اقلیم با رویکرد عدالت‌محور تبدیل شده است. مبنای محاسبه مصرف نیز میانگین مصرف ۵ سال گذشته هر مشترک در همان منطقه اقلیمی است.

بر این اساس، مشترکانی که در پله اول و دوم قرار می‌گیرند، کم‌مصرف و با مصرف متعارف محسوب می‌شوند. پله سوم به مشترکان بدمصرف و پله چهارم به مشترکان بسیار بدمصرف اختصاص دارد. جالب توجه است که تنها حدود ۲ درصد از مشترکان در پله چهارم قرار دارند، اما همین گروه حدود ۶ درصد از کل مصرف گاز کشور را به‌ویژه در فصل سرد به خود اختصاص می‌دهند.

این آرایش مصرف نشان می‌دهد هر مقدار که بتوانیم مصرف در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء را کاهش دهیم، امکان تحویل گاز بیشتری به بخش‌های مولد کشور فراهم می‌شود. این موضوع از نظر عدد و اثرگذاری، کاملاً قابل‌توجه است و نشان می‌دهد تمرکز بر مدیریت مصرف مشترکان بسیار بدمصرف، نقش مهمی در پایداری شبکه گاز کشور دارد.

جناب آقای توکلی، برای صرفه‌جویی در مصرف گاز، مردم چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند و تا چه اندازه صرفه‌جویی خانگی می‌تواند مؤثر باشد؟

آنچه برای ما اهمیت دارد، حفظ آسایش و آرامش مردم است. بر اساس استانداردهای مطرح‌شده، دمای آسایش بین ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد تعریف می‌شود. نکته بسیار مهم این است که در شبکه گاز کشور، اگر در اوج زمستان، یعنی در همین هفته و هفته آینده که بیشترین مصرف خانگی، تجاری و صنایع جزء را تجربه می‌کنیم، تنها یک درجه سانتی‌گراد از دمای محیط‌های داخلی کاسته شود، به اندازه تولید یک فاز پارس جنوبی، یعنی حدود ۲۵ میلیون مترمکعب گاز در روز، به شبکه گاز کشور کمک خواهد شد.

این صرفه‌جویی چند پیامد بسیار مثبت دارد؛ نخست این‌که امکان تخصیص گاز بیشتری به نیروگاه‌ها فراهم می‌شود و نیروگاه‌ها کمتر مجبور به استفاده از سوخت دوم، یعنی گازوئیل و نفت کوره، خواهند بود که این موضوع تأثیر مستقیم بر کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی دارد. دوم این‌که بخشی از این گاز می‌تواند به بخش‌های مولد کشور و صنایع اختصاص پیدا کند؛ صنایعی که در ماه‌های پایانی سال، نقش مهمی در رشد تولید و رشد اقتصادی دارند.

وقتی می‌گوییم تنها یک درجه کاهش دما معادل ۲۵ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی است، اگر به پویشی که سال گذشته با تأکید رئیس‌جمهور برای کاهش دو درجه سانتی‌گراد دمای محیط مطرح شد، توجه کنیم، می‌بینیم که این اقدام می‌تواند حدود ۵۰ میلیون مترمکعب گاز را برای کشور آزاد کند.

برای افرادی که مصرف خود را کاهش می‌دهند چه مشوق‌هایی در نظر گرفته شده است؟ کم‌مصرف‌ها چگونه تشویق می‌شوند؟

مشترکان کم‌مصرف در پله‌های اول و دوم تعرفه قرار می‌گیرند و تفاوت قیمتی بین پله دوم با پله‌های سوم و چهارم کاملاً معنادار است. یکی از ظرفیت‌های بسیار خوب مصوبه اخیر هیأت وزیران این است که محاسبه قبوض گاز از ابتدای مهرماه بر اساس چهار پله تعرفه‌ای انجام می‌شود، در حالی که پیش از این، مبنای محاسبه ۱۲ پله‌ای بود. این ساختار جدید، مشوق واقعی برای مصرف بهینه ایجاد می‌کند.

در کنار این سیاست‌ها، مردم می‌توانند با اقدامات ساده و کم‌هزینه نیز نقش مؤثری در کاهش مصرف ایفا کنند؛ اقداماتی مانند درزگیری پنجره‌ها، بستن دریچه‌های کولر، پوشیدن لباس گرم در منزل، تنظیم مشعل و دمای موتورخانه‌ها در بازه ۵۰ تا ۶۰ درجه سانتی‌گراد و حتی کاهش گرمایش فضاهایی که استفاده کمتری دارند.

باید توجه داشت که حدود ۷۰ درصد گازی که به یک واحد مسکونی تحویل داده می‌شود، صرف سیستم‌های گرمایشی می‌شود. متأسفانه بخش قابل‌توجهی از این انرژی به دلیل عایق نبودن مناسب ساختمان‌ها هدر می‌رود. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، حداقل بین ۳۰ تا ۳۵ درصد از مصرف انرژی در بخش خانگی به دلیل رعایت نکردن استانداردهای عایق‌بندی و مقررات ملی ساختمان هدر می‌رود.

در این زمینه، مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان یکی از دقیق‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های مقررات ساختمانی کشور است که رعایت آن می‌تواند مصرف انرژی یک ساختمان را نسبت به ساختمانی که این مقررات را رعایت نمی‌کند، حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش دهد. نظارت بر اجرای این مقررات بر عهده نظام مهندسی و شهرداری‌هاست، اما اثر آن در کاهش مصرف انرژی کاملاً ملموس است.

آیا شرکت ملی گاز برنامه‌ای برای ورود عملی به این حوزه و کمک به بهینه‌سازی مصرف دارد؟

حوزه مسئولیت مستقیم شرکت ملی گاز عمدتاً تا پشت ایستگاه‌های اندازه‌گیری تعریف شده است، اما با توجه به این‌که طی سال‌های گذشته موضوع مدیریت مصرف کمتر مورد توجه قرار گرفته بود، شرکت ملی گاز با هماهنگی وزارت نفت و سایر دستگاه‌های مسئول، اقدامات مؤثری را در این زمینه آغاز کرده است.

ازجمله این اقدامات، خرید و نصب بخاری‌های راندمان بالا است. امسال برای حدود یک میلیون و ۷۵۰ هزار بخاری قرارداد منعقد شده و تا پایان سال، نصب حدود ۳۰۰ هزار بخاری راندمان بالا هدف‌گذاری شده است. این طرح بر اساس مصوبه شورای اقتصاد اجرا می‌شود و در اولویت نخست، خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی قرار دارند که عمدتاً از بخاری به‌عنوان سیستم گرمایشی استفاده می‌کنند.

بخاری‌های قدیمی از این خانوارها تحویل گرفته و بخاری‌های راندمان بالا جایگزین می‌شود. تاکنون حدود ۱۰۰ هزار دستگاه توزیع شده و تا پایان سال این عدد به ۳۰۰ هزار دستگاه خواهد رسید. هدف‌گذاری نهایی این طرح، رسیدن به عدد ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار بخاری طی ۲ سال آینده است.

در حوزه موتورخانه‌ها نیز اقدامات گسترده‌ای انجام شده است؛ تاکنون حدود ۱۱۴ هزار موتورخانه در سراسر کشور بهینه‌سازی شده‌اند. این اقدامات شامل اصلاح عایق‌ها، تنظیم مشعل‌ها، نصب تجهیزات رسوب‌زدایی و سایر اقدامات فنی بوده که همگی نقش مؤثری در کاهش مصرف دارند.

همچنین در حوزه کنترل هوشمند مصرف، به‌ویژه در موتورخانه‌ها و ساختمان‌های اداری، اقدامات خوبی آغاز شده است. با توسعه سیستم‌های کنترل هوشمند و رعایت دقیق دمای استاندارد، در آینده دیگر نیازی به حضور فیزیکی بازرسان نخواهد بود و پایش مصرف به‌صورت متمرکز از طریق مراکز مانیتورینگ شرکت ملی گاز و در برخی استان‌ها به‌صورت عملیاتی  انجام می‌شود.

من می‌خواهم علاوه بر نکات مطرح‌شده، به موضوع «شرکت‌های کارور» هم اشاره کنم؛ اصطلاحی که شاید برای اولین‌بار است از آن نام برده می‌شود. شرکت‌های کارور در واقع اپراتورهایی هستند که به‌عنوان واسطه بین ما به‌عنوان فروشنده گاز و مصرف‌کننده نهایی فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها با اجرای اقدامات مختلف، به افزایش بهره‌وری انرژی در بخش پایین‌دست مصرف کمک می‌کنند.

به‌طور مشخص، این شرکت‌ها در حوزه‌هایی مانند نصب پنجره‌های دوجداره وارد عمل می‌شوند. در این مدل، شرکت کارور با هزینه خودش پنجره‌های دوجداره را نصب می‌کند و در ازای گازی که از محل این اقدام صرفه‌جویی یا ذخیره می‌شود، از طریق دریافت «گواهی صرفه‌جویی انرژی» منتفع می‌شود. این گواهی‌ها در بورس انرژی قابلیت معامله دارند و به این ترتیب، هم مصرف‌کننده خانگی هزینه کمتری پرداخت می‌کند و هم شرکت کارور از محل صرفه‌جویی ایجادشده، سود می‌برد.

دامنه فعالیت شرکت‌های کارور فقط به پنجره‌های دوجداره محدود نمی‌شود؛ در برخی مناطق کشور، متناسب با فرهنگ و شرایط اقلیمی، همین شرکت‌ها اقدام به تأمین و نصب بخاری‌های راندمان بالا و حتی سایر تجهیزات مرتبط با سیستم‌های گرمایشی می‌کنند.

به موضوع بخاری‌های گازی اشاره کردید؛ آیا درست است که بخاری‌های متداول موجود در منازل، مصرفی چند برابر استاندارد دارند؟

بله. بر اساس استانداردها و مصوبات شورای اقتصاد، بخاری‌هایی که راندمان آن‌ها بالاتر از ۸۵ درصد باشد، در اولویت حمایت قرار دارند و تمرکز اصلی ما نیز بر همین گروه است. در حالی که بخاری‌های معمولی موجود در بسیاری از منازل، راندمانی  حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد دارند. همین تفاوت راندمان به‌خوبی نشان می‌دهد که جایگزینی این تجهیزات تا چه اندازه می‌تواند به کاهش مصرف انرژی، حفظ محیط زیست و جلوگیری از خام‌سوزی کمک کند.

درست است که مصرف خانگی گاز عمدتاً برای گرمایش، پخت‌وپز و تأمین آب گرم انجام می‌شود، اما باید توجه داشت که مصرف خام گاز در این بخش، در مقایسه با تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده در صنایع و بخش‌های مولد کشور، بهره‌وری بسیار پایین‌تری دارد.

با توجه به نگرانی‌ها درباره هفته‌های پیش‌رو و احتمال افزایش مصرف، چه تمهیداتی برای جلوگیری از افت فشار یا قطعی گاز اندیشیده شده و میزان هماهنگی با استان‌ها در چه سطحی است؟

با توجه به درس‌آموخته‌های سال گذشته، خوشبختانه علی‌رغم شرایط سخت، هیچ‌گونه قطعی گاز در بخش خانگی و تجاری نداشتیم. این تجربه به یک درس مهم برای مجموعه دولت، وزارت نفت و وزارت نیرو تبدیل شد و مدیریت یکپارچه‌ای در حوزه انرژی شکل گرفت.

از ابتدای سال تاکنون، تمام تمهیدات لازم برای آمادگی دستگاه‌های تولید، انتقال و توزیع انرژی اتخاذ شده است. به‌عنوان نمونه، تعمیرات اساسی شبکه گاز امسال در ۲۷ مهرماه و به‌موقع انجام شد و اقدامات مرتبط با آماده‌سازی شبکه پیش از ورود به فصل سرد به پایان رسید.

با این حال، باید واقع‌بین باشیم؛ در اوج مصرف، فاصله بین تولید و مصرف گاز در کشور به حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسد و در برخی روزها حتی تا ۳۵۰ میلیون مترمکعب نیز افزایش پیدا می‌کند. پوشش این فاصله تنها با یک اقدام ممکن نیست؛ بخشی از آن با همراهی مردم در بخش خانگی و تجاری، بخشی با همکاری استانداران و مقامات استانی با محوریت وزارت کشور و بخشی دیگر با مدیریت یکپارچه در سطح ملی جبران می‌شود.

به‌عنوان پرسش پایانی، آیا تاکنون قطعی گاز به دلیل مصرف بالا در بخش خانگی داشته‌ایم؟

اگر در مواردی قطعی گاز در بخش خانگی رخ داده باشد، صرفاً به دلایل فنی بوده است. قطع گاز به دلیل مصرف بالا، جزو سیاست‌ها و قوانین ما نیست. با این حال، قبوض مربوط به پله چهارم تعرفه، به‌دلیل نزدیکی به قیمت صادراتی گاز، قطعاً نقش بازدارنده دارد و می‌تواند رفتار مصرف را اصلاح کند.

در موارد مصرف غیرمجاز، سرقت گاز یا انشعاب‌های غیرقانونی، هم قطع گاز انجام شده و هم برخوردهای قانونی و قضایی صورت گرفته است. اطمینان دارم که ساختار تعرفه‌ای جدید، به‌ویژه قیمت گاز در پله چهارم، نقش مؤثری در کنترل مصرف‌های بسیار بالا خواهد داشت.

بسیار متشکرم از شما جناب آقای دکتر توکلی که در این گفت‌وگو شرکت کردید و از بینندگان عزیز شبکه خبر که ما را همراهی کردند.

من هم از شما و برنامه خوب‌تان سپاسگزارم و امیدوارم با همراهی و همدلی همه مردم و دست‌اندرکاران، زمستان پیش رو را به خوبی پشت سر بگذاریم.

کلام آخر

ناگفته پیداست که سیاست انرژی کشور باید از «مدیریت بحران» به «حکمرانی مصرف» تغییر مسیر دهد. آنچه امروز شبکه گاز کشور را تحت فشار قرار می‌دهد، نه ضعف زیرساخت، بلکه نبود انضباط مصرفی در بخشی از مصرف‌کنندگان و تأخیر تاریخی در اجرای سیاست‌های بهره‌وری انرژی است.

رویکرد دولت در اصلاح تعرفه‌ها، توسعه ابزارهایی مانند شرکت‌های کارور، سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی تجهیزات گرمایشی و حرکت به سمت کنترل هوشمند مصرف، نشان می‌دهد مسیر درستی انتخاب شده است؛ اما موفقیت این مسیر تنها با همراهی مردم و جدی گرفتن مصرف مسئولانه ممکن خواهد بود.

اگر صرفه‌جویی خانگی به‌عنوان یک کنش ملی و نه یک توصیه مقطعی دیده شود، می‌توان هم از خام‌سوزی گاز جلوگیری کرد، هم صنایع و نیروگاه‌ها را پایدار نگاه داشت و هم بدون فشار بر معیشت مردم، زمستانی امن و بدون قطعی را پشت سر گذاشت.